Mr.drs. Johan de Wit

Mr. drs. Johan de Wit is onze voorganger. Hij is in Leiden en in Kampen opgeleid tot jurist en theoloog. Naar eigen zeggen heeft hij zijn theologische studie ervaren als een heel uitgebreide cursus algemene ontwikkeling.

 

De verbeelding waartoe de menselijke geest in staat is, blijft hem verwonderen en vanuit die verwondering spoort hij ons aan tot zelfonderzoek.

Alles begint en eindigt bij het kennen van jezelf en wat ons is overgeleverd uit de oude boeken en met name de leringen en uitspraken van Jezus helpen ons daarbij. Door het filter van de man uit Nazareth kunnen wij de wereld anders zien dan wij gewend zijn en dat is, aldus Johan de Wit, het grote geheim van religieus zijn.

 

De vrijzinnigheid is voor hem de enige geloofsrichting waarin het raadsel van de verhouding tussen God en mens en ons bestaan in deze wereld op een aanvaardbare en voorstelbare manier ter sprake gebracht wordt.


Overdenkingen:
De zaaier
18 februari 2024
De plaats die je inneemt
21 januari 2024
licht en liefde
25 december 2023
de rijke jongeling
19 november 2023
In de storm
22 oktober 2023
De grensoverschrijdingen van Jezus
10 september 2023
De zaligsprekingen
18 juni 2023
Het vijfde gebod (eert uw vader en moeder)
14 mei 2023
paasoverdenking
09 april 2023
Oordelen
19 maart 2023
De schepping
19 februari 2023
schepping of evolutie
22 januari 2023
kerstoverdenking 2022
25 december 2022
Het offer van Abraham
20 november 2022
Zorgen voor de dag van morgen
16 oktober 2022
De menselijke geest
18 september 2022
herbezinning
04 september 2022
Pinksteroverdenking
05 juni 2022
De Christus van Paulus
15 mei 2022
Paasoverdenking
17 april 2022
Jotam
20 maart 2022
De onzekerheid van de ziel
20 februari 2022
Overdenking (Jezus en de armen)
16 januari 2022
Kerstoverdenking Zeist
25 december 2021
Grenzen van het ego
12 december 2021
Ruth
21 november 2021
Twijfels
17 oktober 2021
Overdenking (Jeremia en Jezus)
19 september 2021
Overdenking (David en Goliath)
15 augustus 2021
demonen
13 juni 2021
Pinksteroverdenking
23 mei 2021
Kerstoverdenking 2020
25 december 2020
150 jaar vrijzinnigheid
22 november 2020
De rijke jongeling
18 oktober 2020
Omgang met elkaar
20 september 2020
overdenking
16 augustus 2020
de creativiteit van eva
21 juni 2020
Paasboodschap 2020
12 april 2020
overdenking Jezus
16 februari 2020
Overdenking Simson
19 januari 2020
kerstoverdenking
25 december 2019
de vrijheid van Paulus
15 december 2019
overdenking
24 november 2019
spiritualiteit toen en nu
20 oktober 2019
Overdenking (wantrouwen machthebbers)
15 september 2019
klein en groot
01 september 2019
Pinksteroverdenking
09 juni 2019
de vrouw
19 mei 2019
paasoverdenking
21 april 2019
de verzoekingen van Jezus
17 maart 2019
vergankelijkheid
17 februari 2019
de zin van religie
20 januari 2019
spiritualiteit van kerst
25 december 2018
Het kinderpardon
09 december 2018
Vertrouwen
09 december 2018
overdenking (verlies van godsbeelden)
25 november 2018
Overgangen
21 oktober 2018
De anderen
02 september 2018
De richting van je leven
17 juni 2018
Overdenking Pinksteren (bezinning)
20 mei 2018
paasoverdenking
01 april 2018
innerlijke tegenkracht
18 maart 2018
De verlamde man
19 februari 2018
Toren van Babel
21 januari 2018
Kerstoverdenking
25 december 2017
Job
26 november 2017
De zondebok
15 oktober 2017
Het tiende gebod
17 september 2017
vrijheid
03 september 2017
overdenking Pinksteren
04 juni 2017
Meimaand Mariamaand
14 mei 2017
Overdenking Pasen 2017
16 april 2017
Blijf niet staren op wat vroeger was
19 maart 2017
Het nut van religie
19 februari 2017
overdenking kerst
25 december 2016
Beloften
11 december 2016
De roeping van Mozes
20 november 2016
Licht
16 oktober 2016
De ongrijpbaarheid van de liefde
18 september 2016
Schuld en schaamte
03 juli 2016
Angst
19 juni 2016
Pinksterpreek
15 mei 2016
Paaspreek
27 maart 2016
De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan
21 februari 2016
Het vijfde gebod
17 januari 2016
Kerstpreek 2015
25 december 2015
Menselijk tegenover
21 juni 2015
De trooster, heilige geest
17 mei 2015
Macht
15 maart 2015
Grondhoudingen van het koninkrijk
15 februari 2015
Kerstpreek 2014
25 december 2014
Richteren11: 29-35
16 november 2014
Correcties van de ziel
19 oktober 2014
Lazarus
21 september 2014
Licht
18 mei 2014
Paaspreek 2014
20 april 2014
De heilige geest
16 maart 2014
De bruiloft te Kana
16 februari 2014
De verloren zoon
19 januari 2014
Identiteit
17 november 2013
Eerbied voor de schepping
20 oktober 2013
Onze schaduw
15 september 2013
De ander
16 juni 2013
Pinksterpreek
19 mei 2013
Luchtfietserij
21 april 2013
Paaspreek 2013
31 maart 2013
Het koninkrijk van Jezus
17 maart 2013
Bildung
17 februari 2013
Wetenschap en wijsheid
27 januari 2013
kerstpreek 2012
25 december 2012
Wat blijft en voorbijgaat
18 november 2012
Geest
21 oktober 2012
Religie
16 september 2012
Verlangen naar eenheid
17 juni 2012
Het buitenissige
20 mei 2012
De kunst van het liefhebben
18 maart 2012
Verwachtingen
19 februari 2012
Idealisme
29 januari 2012
kerstpreek 2011
24 december 2011
Mens en tijd
20 november 2011
Vrijzinnigheid
16 oktober 2011
Wat beweegt ons?
04 september 2011
Het verlangen naar macht
15 mei 2011
Het verlangen naar macht
17 april 2011
Religie en wetenschap
20 maart 2011
Beeldvorming
20 februari 2011
De grenzen van het ego
23 januari 2011
Kerstpreek 2010
25 december 2010
Richting zoeken
27 november 2010
Metamorfosen
21 november 2010
Het goede leven
19 september 2010
Het 7e zegel
20 juni 2010
Hoeders
18 april 2010
Het onzichtbare christendom
21 maart 2010
Mozes
21 februari 2010
Simson
17 januari 2010
De Christus
15 november 2009
Hebben en zijn
18 oktober 2009
Een eigen weg
06 september 2009
Bevrijding door liefde
05 juli 2009
De verborgen Jezus
21 juni 2009
Leven in verhalen
17 mei 2009
Betekenis van het Evangelie
19 april 2009
De ander
15 maart 2009
Geest van de waarheid
15 februari 2009
God als geheim in ons leven
25 januari 2009
Kerstpreek 2008
25 december 2008
Verzet en overgave
21 december 2008
Tien geboden
16 november 2008
Relatie mens/natuur
19 oktober 2008
Het mysterie mens
21 september 2008
De geest
18 mei 2008
Liefde als leidraad
20 april 2008
Symbolen
13 april 2008
Exodus
30 december 2007
De 2e kant van de mens
16 december 2007
Geloven in de toekomst
09 december 2007
Natuur
02 december 2007
Trouw aan jezelf
26 november 2007
Projectie
19 november 2007
Geloof, hoop en liefde
12 november 2007
Vergeving
05 november 2007
Het leven als geschenk
28 oktober 2007
Ziel en geest
21 oktober 2007
Hoop
14 oktober 2007
Onderweg
07 oktober 2007
Martha en Maria
30 september 2007

Geest van de waarheid

Kern

Wanneer ben je waarachtig en wanneer ben je alleen maar een papagaai die anderen napraat? Volgens het Evangelie van Johannes heb je de Geest van de waarheid meegekregen om dit onderscheid in je zelf te zien.

 

Volledige tekst

De tekst van Matt. 7 lijkt op het eerste gezicht niet zo moeilijk te doorgronden. Elkaar de maat niet nemen, een ander niet verwijten waaraan je jezelf ook en misschien nog wel meer schuldig maakt, het is iets dat nogal duidelijk klinkt. Maar als je vervolgens de dagelijkse praktijk van het leven voor ogen houdt, dan is het wel een moeilijk advies. Je oordeelt eigenlijk de hele dag door. Zal ik dit wel of niet doen? Is het verstandig om dit te doen of juist niet? Zal ik met deze of gene in zee gaan of juist niet? Je wikt en je weegt bij alles wat je je voorneemt, bij alles wat je doet en op basis van je oordeel maak je een keuze, van de kleinste tot de grootste dingen. Van de keuze om vanavond niet te werken tot de keuze van je partner.

Op die oordelen en die keuzes slaan die uitspraken dan ook niet. Ze slaan op de omgang met jezelf en op de omgang met je medemens. En ik versta dat zo, dat het niet goed is om in die omgang uit te gaan van veronderstellingen, vooropgezette ideeën. Als mens heb je de neiging om bij alles van een bepaald idee uit te gaan. En maar al te vaak geloven we dat zo’n idee betrouwbaar is en de realiteit goed weergeeft.

We denken bij voorbeeld te weten wat anderen doen of denken en we oordelen daarover op grond van onze gedachten daarover. We veronderstellen iets, en we doen of zeggen wat in die veronderstelling past. En in dat proces liggen alle elementen voor het vellen van een oordeel voor het oprapen. Zodoende hebben we dan een werkelijkheid gecreëerd van iets dat er niet is, maar alleen in onze gedachten bestaat. Het komt regelmatig voor in de relaties tussen mensen, ook als ze veel van elkaar houden. Als mensen van elkaar houden, dan veronderstellen ze ook vaak dat hun partner wel zal weten hoe ze zich voelen, wat ze zouden willen en wat ze bezighoudt. Als die partner dan geen rekening houdt met die gevoelens of verlangens, dan zijn ze teleurgesteld. Houdt hij of zij eigenlijk wel van mij?

Al dan niet uitgesproken zal menig mens zich die vraag hebben gesteld in de relatie die hij met een partner heeft. Maar je stelt de vraag ten onrechte. Omdat je dacht dat de ander als vanzelf wel zou weten wat je voelde of waaraan je behoefte had, ook zonder dat je er iets over had gezegd. We denken vaak dat de ander het leven net zo ziet als wij. Dat een ander denkt wat jij denkt, een ander voelt wat jij voelt en over de dingen net zo oordeelt als jij. Op die manier ontstaan conflicten, want de ander voelt en denkt niet zoals jij je dat had voorgesteld. Dat die ander van je houdt, wil nog niet zeggen dat ie jou ook in alles begrijpt als hij dat niet weten kan.

 

Wij hebben de gave om te kunnen denken. Wij kunnen ons door gedachten iets verbeelden, we kunnen op die manier zelfs een realiteit scheppen die er helemaal niet is. Het is een prachtige gave, die mooie kunst heeft voortgebracht, wonderlijk vernuftige technologie en – in ontwikkelde landen - een veilig bestaan voor de meeste mensen. Het is een bijna goddelijke gave. Maar zoals bij alle gaven die van God gegeven lijken te zijn, zitten er ook riskante en gevaarlijke kantjes aan. Een van die gevaren is dat je je vereenzelvigt met wat je denkt. Je hebt bepaalde voorstellingen van jezelf en wie je bent of misschien wel zou willen zijn. Als die voorstellingen met je op de loop gaan, ben je continu bezig om het beeld dat je van je zelf hebt, te beschermen en te vergroten. En om dat in stand te houden zet je je af tegen een ander. Klagen, andere mensen op fouten of tekortkomingen betrappen, het is een tactiek om jezelf belangrijk te maken en te houden. Je maakt jezelf groter en beter door andere mensen te bekritiseren. Het is niet moeilijk om die neiging in ons te herkennen. Kijk maar een avondje televisie of blader de kranten maar eens vluchtig door.

De uitspraken van Jezus zijn tegen zo’n denkrichting gericht en dwingen ons tot zelfonderzoek. Oordeel niet opdat gij niet wordt geoordeeld. Dat geldt niet alleen voor de ander, maar ook voor jezelf. Het is niet goed om wie jij in werkelijkheid bent, te dwingen in het harnas van je gedachten over wie je zou moeten zijn. Dat moet je jezelf niet aandoen en dus ook een ander niet. Wie zo oordeelt, oordeelt zichzelf.

Gooi je parels niet voor de zwijnen. Behandel je innerlijke waarde, de persoon die jij bent, niet denigrerend of als minderwaardig. Wie geen eerbied heeft voor wie hij zelf is, kan geen eerbied hebben voor zijn medemens en hij gooit zijn ziel te grabbel. Zijn destructieve gedachten zijn als de zwijnen die de parels vertrappen.

 

Bij Jezus gaat het altijd over het omzetten van angst in vertrouwen. En over het omzetten van agressie in aanvaarding omdat agressie het leven vernietigt, maar aanvaarding dat leven werkelijk recht doet en helend werkt.

 

Onze cultuur is daar nog te weinig van doordrongen. Wij denken voortdurend in termen van strijd in plaats van vertrouwen of aanvaarding. Het is een en al oorlog. We hebben het over de oorlog tegen drugs, over de oorlog tegen de misdaad, over de oorlog tegen het terrorisme, over de oorlog tegen honger, over de oorlog tegen ziekte. En steeds draaien die oorlogen op een mislukking uit. In de VS zaten in 1980 ongeveer driehonderdduizend mensen in de gevangenis. Nu zijn het er meer dan 2 miljoen. Het aantal mensen dat onder de armoedegrens leeft, is in de afgelopen twintig jaren van honderd miljoen gestegen naar een miljard. Tegen de ziekte hebben we de antibiotica uitgevonden, in het begin zeer succesvol en een bijna magisch wondermiddel. Maar het wijdverbreide gebruik van die antibiotica heeft inmiddels zoveel resistente bacteriën gecreëerd, dat hierdoor nieuwe ziekten en gevaren ontstaan. Na hart- en vaatziekten is medisch handelen de meest voorkomende doodsoorzaak in de VS. Homeopathie en acupunctuur zijn voorbeelden van alternatieve geneeswijzen die ziekte niet als een vijand beschouwen, maar al een situatie van het lichaam dat daarin een steuntje nodig heeft. Maar in sommige medische kringen, zoals in de vereniging tegen de kwakzalverij, voert men oolog tegen deze geneeswijzen. Ze kunnen volgens hen niet werken, het is volgens hen bedrog, maar de alternatieve geneeskunst, zoveel kun je er in ieder geval van zeggen, heeft tot op heden geen resistente bacteriën of nieuwe ziekten voortgebracht.

 

Oorlog is een denkrichting en al het handelen dat uit die richting voorkomt, lijkt de tegenstand juist te vergroten in plaats van te verminderen. Als je denkt in termen van de oorlog tegen dit of de oorlog tegen dat, dan zie je alleen maar de dingen die je wilt zien en je interpreteert die dingen ook nog eens heel selectief op de manier die bij je mening past. Je schept op die manier een werkelijkheid die er helemaal niet is en je tegenstander doet tragischerwijs precies hetzelfde. Het gebeurt ook tussen volken en het ligt zo voor de hand dat dat altijd leidt tot eeuwenlang in stand gehouden misverstanden en strijd, dat je je afvraagt hoe lang het nog moet duren voordat het woord van Jezus tot ons doordringt dat je de balk in je eigen oog moet zien voordat je naar de splinter in het oog van de ander kijkt.

 

Wij hebben altijd wel ergens een mening over of een overtuiging en vaak koesteren we die mening en overtuigingen jarenlang.

 

Dat kan ons op zijn tijd behoorlijk in de weg zitten. De conflicten op het wereldtoneel die onze huiskamers binnenkomen via de media zijn er een voorbeeld van waar het hardnekkig koesteren van meningen en overtuigingen steeds weer toe leidt.

In de wintertijd, vooral als het vriest, zijn er heel veel watervogels rond en bij ons schip te vinden. Ze krijgen vogelvoer en dat weten ze. Ze strijken op het uitgestrooide voer neer en af en toe krijgen er twee ruzie. Ze halen dan naar elkaar uit, maar het duurt nooit lang, het blijft bij een schermutseling. Ze slaan een paar keer met hun vleugels en gaan dan weer hun eigen weg, alsof er niets gebeurd is.

Als die vogels zouden denken als een mens, dan zouden ze het gevecht in hun hoofd nog een hele tijd opnieuw beleven. Ze zouden tegen de andere vogels niet uitgepraat raken over wat ze overkomen was en natuurlijk zouden ze breed hebben uitgemeten hoe vals en volkomen onterecht die ander zich had gedragen. Als mensen een aanvaring hebben gehad met een ander, dan spelen hun gedachten het verhaal van die aanvaring vaak talloze keren af in hun hoofd. In hun hoofd is het conflict nog steeds aan de gang en de energie die daardoor wordt opgewekt is emotie, die opnieuw de gedachten stimuleert. Als de vogels uit mijn verhaaltje net zo met hun ruzies en conflicten omgingen als een mens, dan zou het leven in de vogelkolonie al heel gauw erg problematisch worden.

Maar veel mensen leven zo. Geen situatie of gebeurtenis is ooit echt afgelopen. Hun gedachten houden het verhaal van die gebeurtenis voortdurend aan de gang. In die mensen zit een ontvangststation dat alle onwelgevallige signalen van buiten onmiddellijk vertaalt als een aanval op het beeld dat ze van zichzelf hebben. Er komt een deuk in dat beeld en ze vinden dat onverdraaglijk. In extreme gevallen ontwikkelen ze haatgevoelens, maar met haat heb je alleen jezelf. Wie iemand anders haat vergiftigt zichzelf in de hoop dat de ander daardoor sterft; het is een oude, boeddhistische uitspraak.

Tegenwoordigheid van geest, het is een bekende uitdrukking. Er vindt iets heel bedreigends plaats, iemand dreigt te verdrinken of een bioscoop vliegt in brand, maar alles loopt goed af omdat iemand de tegenwoordigheid van geest had om niet in paniek te raken en precies datgene te doen waardoor de ramp voorkomen werd. De verhalen kennen we, ze zijn talrijk. Maar we staan zelden stil bij de diepere betekenis die onder die uitdrukking “tegenwoordigheid van geest” verborgen is.

Jezus zegt tegen zijn discipelen in Johannnes 14: 16-17 als zij bedroefd zijn over zijn mededeling dat hij hen zal verlaten: ik zal de vader vragen om de geest van de waarheid aan jullie te geven die altijd bij jullie zal zijn. Geest staat er met een hoofdletter. De Evangelist wil ons hier vertellen dat die Geest bij ons is, altijd. En die geest, die is niets anders dan ons innerlijk bewustzijn, ons innerlijk bewustzijn dat ons in staat stelt om onszelf te doorzien. Om ons te laten zien dat alles wat wij doen, alles wat wij denken, het resultaat is van wat is ons geleerd en bijgebracht, ook en misschien juist wel als wij ons daartegen hebben verzet. Dat we daarin op papgaaien lijken, dat we soms napraten zonder te beseffen wat we zelf eigenlijk bedoelen. Dat heel veel van die leringen en overtuigingen berusten op angst. Angst om niet te worden geaccepteerd. Angst om niet goed genoeg te zijn in de ogen van anderen. Angst om te worden afgewezen. Angst om de mindere te zijn en angst om te verliezen wat je hebt. Veel mensen leven in een angstdroom. En de opdracht is om te ontwaken uit die droom. Door de geest in te schakelen. Het is je innerlijk bewustzijn dat je kan laten zien wanneer je spreekt als jezelf en wanneer je spreekt als papegaai. Kom je eenmaal tot het inzicht dat je kunt onderscheiden waar je wel en niet waarachtig bent, dan doe je een belangrijke en beslissende stap: een stap op weg naar het Koninkrijk des Hemels. Overdenk het en bewaar het in je hart.