Opvoeding, vorming en onderwijs: onwijs gaaf!

Jean Jacques Rousseau wordt wel de eerste pedagoog genoemd. Zoals alle pedagogen is hij opgehemeld en verguisd. Met filosofe Daan Roovers vind ik in haar boek Mensen maken enkele van Rousseaus ideeën ook nu (weer) actueel en behartenswaardig.  

Boeiend aan Rousseau (hij leefde van 1712-1778) is dat hij met één been in de zogenoemde Verlichting (klemtoon op ratio) staat en met het andere in de romantiek, waarbij het gevoel voorop staat. Romantisch is verdieping in zichzelf, ook sentimentele overgave aan het gevoel, liefde tot de natuur en een voorkeur voor de eenzaamheid.

In Rousseaus laatste, beroemd geworden, boek: Emile, of Over de opvoeding moet Emile de natuur leren kennen; de gouverneur hoort te zwijgen: “het schoon der natuur leeft in het hart; om het te zien moet men het voelen.”

Na een citaat van Rousseau: “Alles is goed zoals het uit handen van de Schepper komt, alles raakt verdorven in handen van de mens”, vervolgt Roovers haar boek Mensen maken met een eigentijdse beschouwing waarin zij ook haar eigen kinderen betrekt.

‘Iemand zijn’, een filosofische studie naar bildung (Joep Dohmen)

Dohmen constateert een opvoedings- en onderwijscrisis, want er is geen duidelijk perspectief noch voldoende zelfvertrouwen in de richting van volwassenheid. In zekere zin staan onze cultuur en tijdgeest een houding van wederzijds respect in de weg, meent Dohmen. 

We moeten op zoek naar nieuw zelfvertrouwen en in het verlengde daarvan: zelfvervulling en relationele autonomie bewerkstelligen. 

De taak van de ouders dit pad te plaveien, te disciplineren en te stroomlijnen vergt van hen filosofische, gewetensvolle en sociale verantwoordelijkheid.

Daarvoor is bildung nodig, waarbij moet worden opgemerkt dat deze immense vormingsopgave in dit boek eerst en vooral opvoeders en onderwijsprofessionals geldt en in mindere mate hun kroost of studenten. Dohmen heeft als doelstelling: het ontwerpen van een eigentijdse vormingsleer. Zo’n eigentijdse vormingsleer ontwerpt hij in dit boek.

Een uitgangspunt is, dat je zonder vaardigheid of capaciteit tot zelfzorg niet tot wederzijdse zorg en erkenning kunt komen. Dit vereist disciplinering, gemotiveerdheid en impulsbeheersing. Bildung is ook bedoeld als de nieuwe cultuur en mores voor jongeren. We zullen nooit morele helden zijn; al blijft ‘t wel de bedoeling.

Dohmen biedt hier vijf vormingstaken van opvoeders en zes ‘bildungshulpmiddelen’.

In 1978 maakte ik de eerste -voor mij grensverleggende- training mee in themagecentreerde interactie (TGI) onder leiding van de grondlegger daarvan, de Duits-Zwitsers-Amerikaanse psychiater Ruth C. Cohn. Hier ging het niet over Führen oder Wachsen lassen, ik ervoer Führen und Wachsenlassen als een geheel. Dat is sturing geven aan het leiderschap over jezelf en tegelijkertijd de vragen, de thema’s, de relaties en de processen zich laten ontvouwen.

TGI werkt met drie axioma’s, twee postulaten en vier interactiefactoren.