Religie: geloven of ervaren?

1. In de Westerse wereld is er altijd grote betekenis toegekend aan de geloofsinhoud, de geloofsleer.
2. De Roomse Kerk erkende van ouds twee bronnen: de bijbel én de traditie. In het Protestantisme was er maar één bron, althans in principe: de bijbel.
3. Naast orthodoxen waren er vrijzinnigen die afstand namen van allerlei dogmata. Maar bij zowel orthodoxen als vrijzinnigen nam de leer een belangrijke plaats in.
4. In de tijd dat het Nationaal Socialisme opkwam, bleek de liberale theologie niet voldoende weerbaar. Het was Karl Barth (1886-1968), de belangrijkste theoloog van zijn tijd, die met zijn neo-orthodoxe theologie een duidelijk standpunt innam tegen het Nationaal Socialisme, als zijnde een moderne vorm van heidendom. Voor Barth was het slechts de door God (loodrecht van boven) aan de mens geschonken openbaring in Christus die ertoe doet. Alle openheid van geest of religieus gevoel hebben volstrekt geen betekenis, volgens hem.
5. Hiermee stond hij lijnrecht tegenover Friedrich Schleiermacher, de belangrijkste theoloog van de 19eeeuw. Voor hem was religie nl. ‘noch denken, noch handelen, maar een schouwing en gevoel’. Of anders gezegd: gevoel en smaak voor het oneindige.
6. In onze tijd weten veel mensen zich geen raad meer met het openbaringspositivisme (openbaringsfeitelijkheid) van Barth. Zij voelen zich veel meer thuis bij de visie van Schleiermacher. Deze bevrijdt mensen van de opdracht om allerlei dogmata te aanvaarden. Ook het bewijzen van het bestaan van God is niet meer nodig.
7. Ervaring is namelijk ondergaan, niet begrijpen. Zo wordt religie een zaak van ervaren, namelijk van het Mysterie van het Zijn van al het zijnde, in plaats van een geloof aan allerlei dingen in dogmata uitgedrukt.
8. Natuurlijk zal men verder, maar nu in alle vrijheid, trachten tot een redelijk verantwoorde wereld en levensbeschouwing te komen. Maar de basis is ‘aanschouwing van het universum; dat betekent schouwen van het oneindige, het Zijnsmysterie waarvan al het Zijnde getuigt.