Geschiedenis als medicijn tegen fatalisme

Datum	25 februari 2026
Tijd	14.30 - 16.00 uur
Plaats	Walkartcentrum, Kerkweg 19, Zeist
Opgave via	Ineke Krediet, tel. 030 6923828 of via de contactpagina van de website
Kosten	Voor leden en vrienden van de Walkartgemeenschap € 7,00 voor anderen € 10,00. U kunt met een QR-code betalen. Koffie en thee worden u aangeboden door de Walkartgemeenschap.

geeft. Door het paradigma waarin wij leven lijkt dat de enig werkbare houding: die van openheid en zich zo min mogelijk laten beïnvloeden door vooroordelen vanuit het individu of de eigen tijd.
 

We leven in een revolutionaire tijd. En dat is in de geschiedenis van de mensheid zeker niet de eerste keer. Het besef van de revolutionaire eigen tijd was er ook voor veel eerdere generaties. Zoals die van de tijd van de Reformatie, de Industriële, de Wetenschappelijke, de Franse en de Amerikaanse revoluties. Ze moeten voor hen die ze meemaakten soms ‘ontwortelend’ zijn geweest. Onzekerheid en onvoorspelbaarheid waren troef. 

Niet voor niets zochten velen bijvoorbeeld in de negentiende eeuw hun heil in terugblikken op ‘betere’ tijden of het ‘gouden verleden’. Anderen schetsten utopieën. Beiden leidden tot vertroebeling van de blik. Dat gebeurde bijvoorbeeld in de tijd van de Romantiek, toen de middeleeuwen soms tot voorbeeldtijd werden verheven waarmee onrecht werd gedaan aan de omstandigheden waarin mensen toen leefden. Of ten tijde van de Industriële Revolutie toen gedroomd werd van een betere wereld, in communes en arbeidersparadijzen. Het zou anders lopen. 

Er is een andere weg dan die van het teruggrijpen op het verleden om daardoor de toekomst een gewenste vorm te willen geven. Het is goed te zien hoe samenlevingen die de aardschokken als de hiervoor genoemde doorstonden, hiervan niet alleen negatieve maar ook positieve gevolgen ondervonden. De Reformatie bracht niet alleen geloofsoorlogen maar ook het besef van de individuele verantwoordelijkheid en het belang van het eigen geweten. De Franse revolutie was bloedig, maar bracht de moderne mensenrechten, de Industriële Revolutie leverde niet alleen mensonwaardige arbeidsomstandigheden op maar zag ook verbetering van de levensstandaard. En zo is er meer.

Over onderwerpen als deze gaat mijn lezing, niet om de toekomst te duiden of te voorspellen maar om het begrip ‘hoop’ levend te houden: het kan vaak anders gaan dan gedacht werd, zoals ook de hiervoor geschetste ontwikkelingen laten zien.