Door	Prof.dr. Gabriël van den Brink
Datum	11 januari 2026
Tijd	10.30 - 12.15 uur
Plaats	Walkartkerk, Kerkweg 23, Zeist
Toegang	Gratis; collecte aan de uitgang. Tijdens een korte pauze biedt de Walkartgemeenschap u koffie/thee aan.

 

Onze cultuur is van oudsher beheerst door het vooruitgangsdenken. Door het menselijk vernuft en de daaruit voortvloeiende wetenschappelijke vindingen zouden we in een steeds betere wereld terechtkomen.

Inmiddels zien we dat de resultaten van dit denken niet onverdeeld gunstig zijn en in veel opzichten ronduit teleurstellend. De reactie daarop is tweeledig: enerzijds er is een groep die alle hoop op de wetenschap stelt, door bijvoorbeeld de komst van Kunstmatige Intelligentie, anderzijds is er een beweging die zich afwendt van wat de moderniteit ons aan nieuwe vindingen en gebruiken brengt en zich terugtrekt op de traditionele leefstijlen. In beide bewegingen valt de ontwikkeling van de menselijk beschaving samen met haar aardse geschiedenis. In de joodse wijsheidstraditie is dat manifest aanwezig: in het Oude Testament trekt God met zijn uitverkoren volk op in een lineaire, aardse geschiedenis, die uiteindelijk, via de komst van een Messias tot het beloofde einde zal leiden.

In de Westerse samenleving wordt aan die messiaanse weg geen geloof gehecht, terwijl ook de modernisering van het aardse leven ter discussie staat. Wij zijn kinderen van de Verlichting en het Verlichtingsideaal is ten eerste en ten laatste een maatschappelijk project; het creëren van een hemel op aarde.

Een andere denkwijze dan de hiervoor geschetste, is die van Plato. Ik beschouw mijzelf als een historisch platonist en zie daarom onze werkelijkheid als een afschaduwing van een hogere werkelijkheid boven ons. Het is de werkelijkheid van de Ideeën en het is die werkelijkheid die richtsnoer zou moeten zijn voor ons denken. Anders denken dus, waarin ruim baan wordt gemaakt voor de ontwikkeling van de mens op het spirituele vlak en het idealisme van de Verlichting niet op het aardse en stoffelijke wordt geprojecteerd. Religie, van welke aard dan ook, kan hier een belangrijke rol in spelen. De religieuze mens richt de blik naar boven: dat kan een tegenwicht vormen voor de neerwaartse richting waarin onze beschaving zich beweegt.

In het boekje 'Zin in de samenleving' (Vrijzinnigen Nederland en Sociris), staat een interview met Gabriël van den Brink onder de titel 'Tegen de moedeloosheid van de moderne tijd'. Alle leden van Vrijzinnigen Nederland ontvingen een exemplaar van deze uitgave.

De muzikale omlijsting wordt verzorgd door Lucie Spreij, sopraan, Els Spreij, alt-mezzo, en Gilbert den Broeder, piano.