Nationalisme - zegen of vloek?

Door	Liek Mulder, historicus
Datum	zondag 12 april 2026
Tijd	10.30 - 12.15 uur
Plaats	Walkartkerk, Kerkweg 23, Zeist
Toegang	Gratis; collecte aan de uitgang. Tijdens een korte pauze bedt de Walkartgemeenschap u een kopje koffie/thee aan.

Na de ‘fluwelen revoluties’ en de ‘Wende’, eind jaren tachtig van de vorige eeuw, dachten velen dat we op de drempel stonden van een wereld en een tijd waarin de rivaliteit van nationale staten geleidelijk tot het verleden zou gaan behoren. Enige tijd leek het daar inderdaad ook op: de val van de Sovjet-Unie, een uitdijende Europese Unie, toenemende welvaart, een nieuwe tijd lonkte.

De Amerikaanse denker Francis Fukuyama (1952) geloofde oprecht in dit positieve vooruitzicht. In zijn The End of History and the Last Man (1992) stelde hij:

‘De gebeurtenissen waarvan we getuigen zijn, betreffen niet enkel het einde van de Koude Oorlog, of het voorbijgaan van een specifiek tijdperk uit de naoorlogse geschiedenis, maar het einde van de geschiedenis als dusdanig: namelijk, het eindpunt van de ideologische evolutie van de mensheid en de universalisering van de Westerse liberale democratie als de uiteindelijke vorm van menselijk bestuur.’

In 2007 schreef hij:

‘De poging van de EU om soevereiniteit en traditionele machtspolitiek te overstijgen door de vestiging van een transnationale rechtsstaat, ligt meer in de lijn van de post-historische wereld dan het aanhoudende geloof in God, nationale soevereiniteit en hun militaire apparaat.’

Anno 2026 is er van dit optimisme helaas weinig over. In de loop van de 21e eeuw liep het aantal democratieën naar westers model terug, met name tijdens en na de corona-epidemie. De opmars van autocratisch geregeerde landen was en is opmerkelijk en lijkt niet eenvoudig te stuiten. Een belangrijke drijfveer is nationalisme, verbonden met nationale staten. De opkomst daarvan begon al in de 16e eeuw. In de 19e eeuw beleefde het nationalisme een hoogtepunt. In de 20e eeuw kwamen de zwarte kanten van nationalisme naar voren in de vorm van twee verwoestende wereldoorlogen.

Daarom de vragen: is nationalisme een zegen of vloek? En, kan het ook anders? Met andere woorden: Hoe kunnen de ‘zachte kanten’ van nationalisme worden benut? Op zondag 12 april gaan we indringend op die vragen in.

Liek Mulder (1942) is een Nederlands historicus en was docent in het voortgezet onderwijs. Hij schreef talloze boeken o.a. samen met Anne Doedens. De nieuwste reeks is 'Oorlogsdossier' van Walburgpers: Koreaoorlog. Bitter lijden en atoomdreiging, 1950-1953, Krimoorlog. Een vergeten wereldoorlog 1853-1856, Zesdaagse Oorlog, juni 1967 en Tiendaagse Veldtocht. Burgeroorlog in het Koninkrijk der Nederlanden 1830-1839.

  

De muzikale omlijsting wordt verzorgd door Wim Markus, dwarsfluit.