Openbaring. Wat houdt dat in?

In alle religies komt men vormen van openbaring tegen. Dergelijke openbaringen vielen  bepaalde mensen ten deel. De openbaringen werden vaak onderdeel van een cultus of zelfs een religie. Een religie gaat functioneren als een uiting van cultuur. Prof. dr. Th.P. van Baaren stelde daarover: religie is een functie van cultuur.

De Engelse godsdienstwetenschapper Ninian Smart maakte voorts een verhelderend onderscheid tussen verschillende dimensies van religie: de leerstellige, de mythologische, de emotionele, de institutionele, de ethische, de rituele en de materiële. De godsdienstgeschiedenis laat zien dat in de verschillende religies heel andere accenten worden gelegd op die dimensies. Een dimensie kan zelfs ontbreken.

In onze westerse wereld is er sprake van een dramatische leegloop van de kerken. Velen hebben nog wel een besef van het mysterie der werkelijkheid, maar het traditionele godsgeloof is op zijn retour. En de kerkelijke leringen en cultusvormen spreken vielen niet meer aan.

Juist in deze tijd worden we ook geconfronteerd met een groot aantal immigranten met een niet-westerse achtergrond en religie. Het gaat hier met name om moslims die, zo is gebleken, vaak nog sterk verbonden blijven met de cultuur en de religie van hun herkomstlanden. Daar is sprake van heel andere verhoudingen tussen mannen en vrouwen, maar ook die tussen religie en staat, en de opvoedingsidealen verschillen vaak sterk van de onze.

Cultuur is een tweede natuur. Het is daarom begrijpelijk dat alle allochtonen en autochtonen elkaar vaak moeilijk kunnen verstaan. Bij dat laatste moet ook nog gedacht worden aan de taal omdat veel allochtonen het Nederlands niet machtig zijn. Wie meer inzicht wil verwerven aangaande deze problemen leze de zeer verhelderende studie van prof. dr. Lotty Eldering getiteld Cultuur en Opvoeding.

In onze westerse wereld heeft het geloof in de openbaring Gods, zoals dat eeuwenlang heeft bestaan, sterk aan overtuigingskracht ingeboet. Is er dan toch nog een vorm van openbaring mogelijk? Prof. dr. L.J. van Holk stelde eens dat openbaring is ‘geschonken inzicht’. Dat hoeft niet alleen een religieus inzicht te zijn. Het kan ook gaan om een plotseling inzicht met betrekking tot een wiskundig probleem. Of om een belangrijke ingeving op het gebied van de muziek. Religieus kun je hier denken aan een plotseling besef van het mysterie van het leven of het besef van de zin daarvan. Maar die openbaring wordt dan niet meer opgevat als een daad van God. Daarmee is echter niet gezegd dat het geschonken inzicht niet van grote betekenis kan zijn en dat deze niet met evenveel dankbaarheid kan worden aanvaard.