Religieus humanisme

Het gaat niet goed met Vrijzinnigen Nederland. Veel afdelingen kampen met vergrijzing en een afnemend ledental. Hoe nu verder? In verschillende afdelingen wordt al geëxperimenteerd met nieuwe activiteiten en andere vormen van religieuze samenkomsten. Het is wellicht dienstig eerst eens terug te blikken alvorens vooruit te kijken.

Toen in 1870 de Ned. Protestanten Bond werd opgericht waren alle leden vrijzinnige protestanten. In hun woonplaats bestond echter geen vrijzinnige gemeente. Maar in een kerkhoudende afdeling van de NPB kon men de gewenste vrijzinnige prediking beluisteren. Dat betekent dat de meeste leden van de NPB deze als een noodwoning zagen en lid bleven van hun eigen kerk en daarnaast lid werden van de NPB. De predikant-voorgangers van de NPB waren afkomstig uit b.v. de Hervormde Kerk of de Remonstrantse Broederschap.

In het Hoofdbestuur van de NPB zaten afgevaardigden van verschillende vrijzinnige kerken. En de NPB werkte naar de kerken toe. Na ongeveer een eeuw is de situatie sterk gewijzigd. Steeds meer leden van de NPB hadden geen binding met een kerk (meer). De afvaardiging vanuit verschillende kerken naar het Hoofdbestuur van de NPB eindigde. Deze kon nu zelfstandig beleid voeren. Zo koos men voor een zogeheten tweesporen-beleid: het ene spoor was traditioneel vrijzinnig protestants, het tweede religieus humanistisch. Het tweede spoor is inmiddels ook weer meer gedifferentieerd geworden. Men heeft nu naast religieuze humanisten, vrij religieuzen en spirituele zoekers. Daarmee zijn we in het heden beland.

De NPB heet tegenwoordig Vrijzinnigen Nederland. Het vrijzinnig protestantisme, vertegenwoordigd door het ‘eerste spoor’ is zijn werfkracht goeddeels verloren, Bij het tweede spoor ziet men het aantal zoekers naar spiritualiteit ook dalen. Mogelijk dat er meer belangstelling zal ontstaan voor het religieus humanisme.

Religieus humanisme is voluit humanisme. Dat houdt in dat men uitgaat van de overtuiging dat mensen redelijk kunnen denken en zedelijk kunnen handelen. Dit houdt niet in dat men gelooft dat de rede geen grenzen zou kennen. Maar met een beroep op dat wat de wetenschappen ons leren en de wijsbegeerte ons biedt gelooft een humanist dat men een redelijke levens- en wereldbeschouwing kan opbouwen. En ondanks allerlei invloeden op ons uitgeoefend, gelooft de humanist dat mensen toch wel overwogen, zedelijke beslissingen kunnen nemen. ‘Religieus’ vormt een nadere bepaling van die vorm van humanisme waarin de verwondering over het Mysterie van het Zijn een belangrijke plaats inneemt. Die religieuze verwondering ‘kleurt’ als het ware de beleving van de werkelijkheid zonder ook maar iets af te doen van de humanistische wijze van denken. Mijns inziens kan religieus humanisme een belangrijke rol spelen bij de poging de Vereniging Vrijzinnigen Nederland een eigensoortige positie te verschaffen. Immers, alleen door zich echt van andere organisaties te onderscheiden is het zinvol als vereniging te blijven bestaan.