Verder kijken

Net als vorig jaar is ook dit jaar als thema gekozen: verder kijken. Dat is zinvol om twee redenen. In de eerste plaats is een groot deel van het programma 2020/2021 niet doorgegaan wegens de coronacrisis. In de tweede plaats is dit thema kenmerkend voor vrijzinnig denken, zodat het gerust nog een keer kan worden gebruikt.

• We willen in deze overdenking op drie manieren verder kijken.
  In de eerste plaats willen we over de grenzen van ons land kijken. We zijn een kritisch volk, zo zegt men wel. Nederlanders zijn geneigd tot mopperen. Maar ook elders ziet men vaak grote groepen protesteren. Onze premier verklaart graag dat ons land een onwijs gaaf land is. Toch laten de media ons weten dat er grote problemen zijn die zouden moeten worden aangepakt.
  Er zijn op verschillende gebieden tekorten, deels door een te straf bezuinigingsbeleid. Die tekorten zie je bij het onderwijs, bij de zorg, bij politie, douane en defensie, enz. Maar bij ons mag iedereen kritiek leveren, zonder gevaar te lopen opgepakt te worden en naar een strafkamp te worden gestuurd. Kijk je over de grenzen, dan zie je hoe in veel anderen landen mensen alle recht van spreken wordt ontzegd. Rusland, Wit-Rusland, China, Noord Korea, Iran en nog vele andere landen zijn dictaturen. Wij mogen als wij verder kijken dankbaar zijn te leven in een weliswaar niet volmaakt, maar alleszins vrij land. Voor de meesten van ons geld ook dat we grote welvaart en welzijn hebben. Verder kijken leert ons dat te herwaarderen.
  
  
• In de tweede plaats leert verder kijken ons hoe belangrijk het is geweest voor de ontwikkeling van onze cultuur, dat er tweemaal een Verlichting heeft plaatsgevonden. In de 17e eeuw was het Descartes die ontdekte dat je aan alles kunt twijfelen, maar dat één ding niet kan worden betwijfeld, nl. ons vermogen om te denken. Dit inzicht zou de basis vormen voor een vrij, onafhankelijk denken. Spinoza legde de basis voor een kritische manier van het lezen van de Bijbel. Ook wist hij het traditionele denken over God onder radicale kritiek te stellen en er een nieuwe, door velen als een voor modern denkende mensen overtuigende, visie tegenover te stellen.
  In de 18e eeuw riep de wijsgeer Kant de mensen op de moed op te brengen zich van hun eigen verstand te bedienen. Deze twee verlichtingsmomenten in onze Westerse geschiedenis zijn enorm belangrijk gebleken. We hoeven maar te kijken naar de steeds conservatiever wordende moslimwereld of de fundamentalistische Amerikanen, die van de Verlichting niets willen weten.
  Verder kijken helpt ons ook hier tot een herwaardering te komen van het vrije denken.
  
  
• Tenslotte leert verder kijken ons hoe de gevolgen van klimaatverandering een bedreiging gaan vormen. Extreme weersveranderingen zorgen nu al voor rampen her en der. Er vindt een verarming van de natuur plaats door menselijk toedoen. We zullen moeten herwaarderen wat we nu nog hebben en als mensheid moeten zien een leefbare wereld in stand te houden voor de komende generaties.
  
  

Verder kijken is niet een luxe, maar is noodzakelijk.