Mr.drs. Johan de Wit

Mr. drs. Johan de Wit is onze voorganger. Hij is in Leiden en in Kampen opgeleid tot jurist en theoloog. Naar eigen zeggen heeft hij zijn theologische studie ervaren als een heel uitgebreide cursus algemene ontwikkeling.

 

De verbeelding waartoe de menselijke geest in staat is, blijft hem verwonderen en vanuit die verwondering spoort hij ons aan tot zelfonderzoek.

Alles begint en eindigt bij het kennen van jezelf en wat ons is overgeleverd uit de oude boeken en met name de leringen en uitspraken van Jezus helpen ons daarbij. Door het filter van de man uit Nazareth kunnen wij de wereld anders zien dan wij gewend zijn en dat is, aldus Johan de Wit, het grote geheim van religieus zijn.

 

De vrijzinnigheid is voor hem de enige geloofsrichting waarin het raadsel van de verhouding tussen God en mens en ons bestaan in deze wereld op een aanvaardbare en voorstelbare manier ter sprake gebracht wordt.


Overdenkingen:
hoe te leven
19 januari 2025
een kerstverhaal
25 december 2024
kerstoverdenking
25 december 2024
Herdenking overledenen
17 november 2024
De wonderbaarlijke visvangst
20 oktober 2024
de onrechtvaardige rentmeester
22 september 2024
Godsbeelden
16 juni 2024
Pinksteren
19 mei 2024
religie en natuur
21 april 2024
Pasen
31 maart 2024
De zaaier
18 februari 2024
De plaats die je inneemt
21 januari 2024
licht en liefde
25 december 2023
de rijke jongeling
19 november 2023
In de storm
22 oktober 2023
De grensoverschrijdingen van Jezus
10 september 2023
De zaligsprekingen
18 juni 2023
Het vijfde gebod (eert uw vader en moeder)
14 mei 2023
paasoverdenking
09 april 2023
Oordelen
19 maart 2023
De schepping
19 februari 2023
schepping of evolutie
22 januari 2023
kerstoverdenking 2022
25 december 2022
Het offer van Abraham
20 november 2022
Zorgen voor de dag van morgen
16 oktober 2022
De menselijke geest
18 september 2022
herbezinning
04 september 2022
Pinksteroverdenking
05 juni 2022
De Christus van Paulus
15 mei 2022
Paasoverdenking
17 april 2022
Jotam
20 maart 2022
De onzekerheid van de ziel
20 februari 2022
Overdenking (Jezus en de armen)
16 januari 2022
Kerstoverdenking Zeist
25 december 2021
Grenzen van het ego
12 december 2021
Ruth
21 november 2021
Twijfels
17 oktober 2021
Overdenking (Jeremia en Jezus)
19 september 2021
Overdenking (David en Goliath)
15 augustus 2021
demonen
13 juni 2021
Pinksteroverdenking
23 mei 2021
Kerstoverdenking 2020
25 december 2020
150 jaar vrijzinnigheid
22 november 2020
De rijke jongeling
18 oktober 2020
Omgang met elkaar
20 september 2020
overdenking
16 augustus 2020
de creativiteit van eva
21 juni 2020
Paasboodschap 2020
12 april 2020
overdenking Jezus
16 februari 2020
Overdenking Simson
19 januari 2020
kerstoverdenking
25 december 2019
de vrijheid van Paulus
15 december 2019
overdenking
24 november 2019
spiritualiteit toen en nu
20 oktober 2019
Overdenking (wantrouwen machthebbers)
15 september 2019
klein en groot
01 september 2019
Pinksteroverdenking
09 juni 2019
de vrouw
19 mei 2019
de zin van religie
20 januari 2019
spiritualiteit van kerst
25 december 2018
Het kinderpardon
09 december 2018
Vertrouwen
09 december 2018
overdenking (verlies van godsbeelden)
25 november 2018
Overgangen
21 oktober 2018
De anderen
02 september 2018
De richting van je leven
17 juni 2018
Overdenking Pinksteren (bezinning)
20 mei 2018
paasoverdenking
01 april 2018
innerlijke tegenkracht
18 maart 2018
De verlamde man
19 februari 2018
Toren van Babel
21 januari 2018
Kerstoverdenking
25 december 2017
Job
26 november 2017
De zondebok
15 oktober 2017
Het tiende gebod
17 september 2017
vrijheid
03 september 2017
overdenking Pinksteren
04 juni 2017
Meimaand Mariamaand
14 mei 2017
Overdenking Pasen 2017
16 april 2017
Blijf niet staren op wat vroeger was
19 maart 2017
Het nut van religie
19 februari 2017
overdenking kerst
25 december 2016
Beloften
11 december 2016
De roeping van Mozes
20 november 2016
Licht
16 oktober 2016
De ongrijpbaarheid van de liefde
18 september 2016
Schuld en schaamte
03 juli 2016
Angst
19 juni 2016
Pinksterpreek
15 mei 2016
Paaspreek
27 maart 2016
De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan
21 februari 2016
Het vijfde gebod
17 januari 2016
Kerstpreek 2015
25 december 2015
Menselijk tegenover
21 juni 2015
De trooster, heilige geest
17 mei 2015
Macht
15 maart 2015
Grondhoudingen van het koninkrijk
15 februari 2015
Kerstpreek 2014
25 december 2014
Richteren11: 29-35
16 november 2014
Correcties van de ziel
19 oktober 2014
Lazarus
21 september 2014
Licht
18 mei 2014
Paaspreek 2014
20 april 2014
De heilige geest
16 maart 2014
De bruiloft te Kana
16 februari 2014
De verloren zoon
19 januari 2014
Identiteit
17 november 2013
Eerbied voor de schepping
20 oktober 2013
Onze schaduw
15 september 2013
De ander
16 juni 2013
Pinksterpreek
19 mei 2013
Luchtfietserij
21 april 2013
Paaspreek 2013
31 maart 2013
Het koninkrijk van Jezus
17 maart 2013
Bildung
17 februari 2013
Wetenschap en wijsheid
27 januari 2013
kerstpreek 2012
25 december 2012
Wat blijft en voorbijgaat
18 november 2012
Geest
21 oktober 2012
Religie
16 september 2012
Verlangen naar eenheid
17 juni 2012
Het buitenissige
20 mei 2012
De kunst van het liefhebben
18 maart 2012
Verwachtingen
19 februari 2012
Idealisme
29 januari 2012
kerstpreek 2011
24 december 2011
Mens en tijd
20 november 2011
Vrijzinnigheid
16 oktober 2011
Wat beweegt ons?
04 september 2011
Het verlangen naar macht
15 mei 2011
Het verlangen naar macht
17 april 2011
Religie en wetenschap
20 maart 2011
Beeldvorming
20 februari 2011
De grenzen van het ego
23 januari 2011
Kerstpreek 2010
25 december 2010
Richting zoeken
27 november 2010
Metamorfosen
21 november 2010
Het goede leven
19 september 2010
Het 7e zegel
20 juni 2010
Hoeders
18 april 2010
Het onzichtbare christendom
21 maart 2010
Mozes
21 februari 2010
Simson
17 januari 2010
De Christus
15 november 2009
Hebben en zijn
18 oktober 2009
Een eigen weg
06 september 2009
Bevrijding door liefde
05 juli 2009
De verborgen Jezus
21 juni 2009
Leven in verhalen
17 mei 2009
Betekenis van het Evangelie
19 april 2009
De ander
15 maart 2009
Geest van de waarheid
15 februari 2009
God als geheim in ons leven
25 januari 2009
Kerstpreek 2008
25 december 2008
Verzet en overgave
21 december 2008
Tien geboden
16 november 2008
Relatie mens/natuur
19 oktober 2008
Het mysterie mens
21 september 2008
De geest
18 mei 2008
Liefde als leidraad
20 april 2008
Symbolen
13 april 2008
Exodus
30 december 2007
De 2e kant van de mens
16 december 2007
Geloven in de toekomst
09 december 2007
Natuur
02 december 2007
Trouw aan jezelf
26 november 2007
Projectie
19 november 2007
Geloof, hoop en liefde
12 november 2007
Vergeving
05 november 2007
Het leven als geschenk
28 oktober 2007
Ziel en geest
21 oktober 2007
Hoop
14 oktober 2007
Onderweg
07 oktober 2007
Martha en Maria
30 september 2007

Overdenking Pasen 2017

Kern van de overdenking

In welke fase verkeren wijzelf met al onze strevingen en idealen? Wat hebben de spinsters van het lot met ons voor en hoeveel invloed hebben wij daar zelf op? Wat de toekomst brengt, wij weten het niet en wij zien ook vaak de weg niet meer die we moeten volgen. Je kunt je er weleens een beetje hulpeloos onder voelen.

 

Maar die hulpeloosheid mag ons niet verhinderen om ondanks alles toch te blijven streven naar vernieuwing en verandering als het bestaande niet meer blijkt te werken. En om na iedere tegenslag toch maar weer op te staan en door te gaan. Ook dat is de boodschap van Pasen.

 

Pasen 16 april 2017

 

Pasen wordt wel het belangrijkste feest in het christendom genoemd. Alle vier Evangeliën beschrijven, in details afwijkend maar in hoofdzaken hetzelfde, het lijden en sterven van Jezus en de opstanding uit het graf. En de christelijke overtuiging daarachter kun je samenvatten als volgt:

Het lijden en sterven van Jezus confronteert ons met het kwaad dat mensen elkaar altijd weer aandoen. De kruisiging is daar het gruwelijke voorbeeld van. Maar dat is niet de laatste werkelijkheid, want na de dood van Jezus schonk God hem een nieuw leven. En de strekking van het lijdensverhaal en de daaropvolgende opstanding is: als je het afschuwelijke en verschrikkelijke van goede vrijdag tot je hebt laten doordringen, hoeveel te meer moet je je dan wel niet verheugen dat er een macht was die sterker bleek dan het kwade. Het centrale verhaal in het christendom is daardoor een verhaal van een levende en niet van een dode, en dat is de vreugde van Pasen.

 

Zo wilde de christelijke traditie het en wij zijn als vrijzinnigen steeds kritischer naar dit verhaal gaan kijken. Hier en daar gaan in onze kringen stemmen op om het paasfeest niet meer te vieren als een herinnering aan de dood en de opstanding van Jezus, maar om Pasen te vieren als een lentefeest, vreugde om het ontwaken van de natuur na de winter met de belofte van vruchtbaarheid en voorspoed. Door dat te doen volg je het spoor dan terug naar de oeroude gebruiken uit de religies die later door het christendom zijn verdrongen en in wezen sla je dan bewust tweeduizend jaar christelijke geschiedenis over.

 

Ik zou die weg niet willen volgen, want als je dat doet – ik doe niets meer met de traditie en ik introduceer Pasen als een lentefeest en niets anders – ga je voorbij aan een andere goede traditie in de vrijzinnigheid en die is: verwonder je over wat je uit het verleden is aangereikt en voorzie dat van een nieuwe uitleg die je geloof inspireert en je tot vernieuwende inzichten brengt. Ik doe daar een poging toe door vanuit een andere invalshoek dan de gebruikelijke naar het christelijke paasfeest te kijken.

 

In het christendom is Jezus de tweede persoon uit de drieëenheid Vader, Zoon en Heilige Geest. We noemen het de triniteit, de trinitarische formule waarin God gezien wordt als drie personen en toch één.

 

Die drievuldigheid van God is niet uit de lucht komen vallen. Uit de Griekse mythologie kennen we het driemanschap Zeus, de oppergod, Poseidon, de god van de zee en Hades, de god van het dodenrijk. In diezelfde mythologie wordt het menselijk lot bepaald door de drie schikgodinnen Clotho (die de draad van het leven weeft), Lachesus (de verdeelster die de levensdraad meet en dus beslist hoe lang je leeft) en Atropos (die de draad afknipt als je tijd gekomen is). Het zijn drie vormen van de godin Moira.

 

In de Noordse mythologie zijn het de drie kinderen Urd (aarde), Verdandi (de essentie van het wezen) en Skuld (de behoefte aan iets anders) van de reus Norvi die beschikken over leven en dood van ons stervelingen. Zij staan ook bekend als de Nornen. In de Arabische mythologie is het de lotsgodin Manat die een van de drie hoofdgodinnen is die het lot van de mens bepaalt.

 

Niet alleen in het christendom, maar ook in andere en oudere religieuze tradities dus duikt steeds het getal drie op als het gaat om een god of godin die over ons menselijk lot beschikt.

 

Dat kan natuurlijk geen toeval zijn. Steeds als het getal drie in mythologieën opduikt, is er sprake van een beginsituatie, een ontwikkeling en een apotheose. Bij de schikgodinnen is dat de aanvang van het leven, de gebeurtenissen daarin en het einde, de dood. In de Noordse mythologie is Urd het verleden, Verdandi de tegenwoordige tijd en Skuld de toekomst.

 

Onze eigen psychische ontwikkeling laat zich vergelijken met de ontvouwing van de trintiteit die ik hiervoor schetste. Tijdens onze levenscyclus doorlopen wij steeds weer drie fasen van bewustwording. Eerst is er de statische situatie waarop wij reageren. Die reactie lokt onrust en instabiliteit uit, waarna een derde fase de harmonie moet brengen in het conflict tussen de eerste en de tweede fase. Heelheid, harmonische samensmelting van uitersten, moet uiteindelijk het resultaat zijn van deze strijd. Je hoeft geen groot psycholoog te zijn om die ontwikkeling te herkennen in de levensloop van een mens. Een mens begint als kind, onbevangen en open voor alle invloeden. Daarna groeit zijn bewustwording en komt hij van lieverlee in conflict met wat hem was voorgegeven. Puberteit, op weg naar de volwassenheid. De volwassenen zou idealiter de harmonie tussen de vrede van het begin en de strijd van de puberteit hebben moeten vinden.

 

Vanuit dit mythologische en psychologische perspectief gezien is de triniteit van Vader, Zoon en Heilige Geest niet zomaar een verzinsel van kerkvaders uit een ver verleden, maar een afspiegeling van een oeroud besef van de wegen waarlangs ontwikkelingen verlopen. Dit besef moeten de Evangelisten hebben gehad toen zij hun vertellingen vorm gegeven hebben en je kunt alleen maar grote bewondering hebben voor de wijze waarop zij het thema van de drievuldigheid in hun evangeliën hebben verweven.

 

In de opbouw van de bijbelse overleveringen kun je de ontwikkelingsgang ontwaren van begin, overgang en einde. De Vader staat voor een tijdperk van eenheid. Er is maar een God en zijn regime is statisch, in principe onveranderbaar en niet vatbaar voor kritische beschouwing. Voor overwegingen van morele aard is vrijwel geen plaats, de wet bepaalt tot inde kleinste details hoe het leven geleefd dient te worden.

 

De reactie op die ogenschijnlijke eenheid waarin de wil van God samenvalt met wat goed is voor de mens, wordt gemarkeerd door het optreden van Jezus. Hij verlangt naar een andere wereld met andere normen en andere ethische beginselen en hij wil dat doen door de eenheid met de Vader anders te interpreteren dan door de priesterkaste werd gedaan. Het Oude Testament met zijn geboden, zonde en straffen schaft hij niet af, maar hij legt het anders uit. Hij leert zijn volgelingen dat niet het gebod van God, maar de liefde voor Hem en de medemens het richtsnoer moet zijn voor de wijze waarop mensen hun samenlevingen inrichten.

 

De wereld van de Vader verloor zijn betekenis door de voortschrijdende bewustwording van de mens dat hij niet langer afhankelijk was van die Vader, maar hij zijn eigen ethische en morele onafhankelijkheid diende te vinden en vorm te geven.

Jezus is de hiervan de inspirator en zijn optreden doet het conflict ontstaan. Vrijheid van de wet brengt een verscherping van de tegenstellingen met zich mee.

 

Pasen is de steeds weer herhaalde herinnering aan dit conflict en de afloop daarvan is de dood van de brenger van de nieuwe inzichten, Jezus Christus. Met het opstandingsverhaal hebben de Evangelisten tot uitdrukking willen brengen dat de strijd om vernieuwing altijd door moet gaan en de dood van de inspirator daar niet het einde van kan zijn.

 

Als je Pasen projecteert op de geschiedenis die de mens doorloopt, dan zou je kunnen zeggen dat wij, net als de Zoon in de drievuldigheid, in fase twee zijn aanbeland en de synthese, de verzoening tussen het begin van alles en onze reactie daarop, nog niet heeft plaatsgevonden. Want wij leven in een tijdperk van transitie, van overgang van oude gevestigde waarden en overtuigingen naar een nieuwe tijd, een tijd waarvan nog helemaal niet duidelijk is hoe die er uitziet en welke krachten daarin werkzaam zullen zijn.

 

Jezus kwam in conflict met de manier waarop in zijn maatschappij de onderlinge betrekkingen tussen mensen geregeld waren. Wij verkeren in zekere zin ook in conflict, maar anders dan de man van Pasen. Door ons voortdurend gesleutel aan de wereld waarin wij leven, hebben wij onszelf in de situatie gebracht waarin we het vaak even niet meer weten. Niets van wat wij allemaal bedacht hebben en bedenken lijkt tot de resultaten te leiden die ons bij al onze inspanningen voor ogen stonden.

 

Wij hebben ons als volken in de Verenigde Naties verenigd om oorlogen uit te bannen, maar er is geen wereldvrede. Wij hebben geweldige uitvindingen gedaan om de voedselproductie te verbeteren, maar er is nog steeds hongersnood. Wij hebben tal van technologische hoogstandjes in het leven geroepen, maar die hebben niet geleid tot een verantwoord gebruik van alles wat de schepping ons schenkt. Wij hebben ons uiterste best gedaan om ervoor te zorgen dat alle mensen op deze aarde een menswaardig bestaan hebben, maar wij zien dat steeds weer mislukken. In reactie op alles waarvan we vonden dat het verbetering behoefde, hebben we gedaan wat we konden, maar we zijn in verwarring omdat er zoveel mislukt en we vragen ons soms in vertwijfeling af waarom dat steeds weer het geval is.

 

In welke fase verkeren wijzelf met al onze strevingen en idealen? Wat hebben de spinsters van het lot met ons voor en hoeveel invloed hebben wij daar zelf op? Wat de toekomst brengt, wij weten het niet en wij zien ook vaak de weg niet meer die we moeten volgen. Je kunt je er weleens een beetje hulpeloos onder voelen.

 

Maar die hulpeloosheid mag ons niet verhinderen om ondanks alles toch te blijven streven naar vernieuwing en verandering als het bestaande niet meer blijkt te werken. En om na iedere tegenslag toch maar weer op te staan en door te gaan. Ook dat is de boodschap van Pasen.