Mr.drs. Johan de Wit

Mr. drs. Johan de Wit is onze voorganger. Hij is in Leiden en in Kampen opgeleid tot jurist en theoloog. Naar eigen zeggen heeft hij zijn theologische studie ervaren als een heel uitgebreide cursus algemene ontwikkeling.

 

De verbeelding waartoe de menselijke geest in staat is, blijft hem verwonderen en vanuit die verwondering spoort hij ons aan tot zelfonderzoek.

Alles begint en eindigt bij het kennen van jezelf en wat ons is overgeleverd uit de oude boeken en met name de leringen en uitspraken van Jezus helpen ons daarbij. Door het filter van de man uit Nazareth kunnen wij de wereld anders zien dan wij gewend zijn en dat is, aldus Johan de Wit, het grote geheim van religieus zijn.

 

De vrijzinnigheid is voor hem de enige geloofsrichting waarin het raadsel van de verhouding tussen God en mens en ons bestaan in deze wereld op een aanvaardbare en voorstelbare manier ter sprake gebracht wordt.


Overdenkingen:
hoe te leven
19 januari 2025
een kerstverhaal
25 december 2024
kerstoverdenking
25 december 2024
Herdenking overledenen
17 november 2024
De wonderbaarlijke visvangst
20 oktober 2024
de onrechtvaardige rentmeester
22 september 2024
Godsbeelden
16 juni 2024
Pinksteren
19 mei 2024
religie en natuur
21 april 2024
Pasen
31 maart 2024
De zaaier
18 februari 2024
De plaats die je inneemt
21 januari 2024
licht en liefde
25 december 2023
de rijke jongeling
19 november 2023
In de storm
22 oktober 2023
De grensoverschrijdingen van Jezus
10 september 2023
De zaligsprekingen
18 juni 2023
Het vijfde gebod (eert uw vader en moeder)
14 mei 2023
paasoverdenking
09 april 2023
Oordelen
19 maart 2023
De schepping
19 februari 2023
schepping of evolutie
22 januari 2023
kerstoverdenking 2022
25 december 2022
Het offer van Abraham
20 november 2022
Zorgen voor de dag van morgen
16 oktober 2022
De menselijke geest
18 september 2022
herbezinning
04 september 2022
Pinksteroverdenking
05 juni 2022
De Christus van Paulus
15 mei 2022
Paasoverdenking
17 april 2022
Jotam
20 maart 2022
De onzekerheid van de ziel
20 februari 2022
Overdenking (Jezus en de armen)
16 januari 2022
Kerstoverdenking Zeist
25 december 2021
Grenzen van het ego
12 december 2021
Ruth
21 november 2021
Twijfels
17 oktober 2021
Overdenking (Jeremia en Jezus)
19 september 2021
Overdenking (David en Goliath)
15 augustus 2021
demonen
13 juni 2021
Pinksteroverdenking
23 mei 2021
Kerstoverdenking 2020
25 december 2020
150 jaar vrijzinnigheid
22 november 2020
De rijke jongeling
18 oktober 2020
Omgang met elkaar
20 september 2020
overdenking
16 augustus 2020
de creativiteit van eva
21 juni 2020
Paasboodschap 2020
12 april 2020
overdenking Jezus
16 februari 2020
Overdenking Simson
19 januari 2020
kerstoverdenking
25 december 2019
de vrijheid van Paulus
15 december 2019
overdenking
24 november 2019
spiritualiteit toen en nu
20 oktober 2019
Overdenking (wantrouwen machthebbers)
15 september 2019
klein en groot
01 september 2019
Pinksteroverdenking
09 juni 2019
de vrouw
19 mei 2019
de zin van religie
20 januari 2019
spiritualiteit van kerst
25 december 2018
Het kinderpardon
09 december 2018
Vertrouwen
09 december 2018
overdenking (verlies van godsbeelden)
25 november 2018
Overgangen
21 oktober 2018
De anderen
02 september 2018
De richting van je leven
17 juni 2018
Overdenking Pinksteren (bezinning)
20 mei 2018
paasoverdenking
01 april 2018
innerlijke tegenkracht
18 maart 2018
De verlamde man
19 februari 2018
Toren van Babel
21 januari 2018
Kerstoverdenking
25 december 2017
Job
26 november 2017
De zondebok
15 oktober 2017
Het tiende gebod
17 september 2017
vrijheid
03 september 2017
overdenking Pinksteren
04 juni 2017
Meimaand Mariamaand
14 mei 2017
Overdenking Pasen 2017
16 april 2017
Blijf niet staren op wat vroeger was
19 maart 2017
Het nut van religie
19 februari 2017
overdenking kerst
25 december 2016
Beloften
11 december 2016
De roeping van Mozes
20 november 2016
Licht
16 oktober 2016
De ongrijpbaarheid van de liefde
18 september 2016
Schuld en schaamte
03 juli 2016
Angst
19 juni 2016
Pinksterpreek
15 mei 2016
Paaspreek
27 maart 2016
De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan
21 februari 2016
Het vijfde gebod
17 januari 2016
Kerstpreek 2015
25 december 2015
Menselijk tegenover
21 juni 2015
De trooster, heilige geest
17 mei 2015
Macht
15 maart 2015
Grondhoudingen van het koninkrijk
15 februari 2015
Kerstpreek 2014
25 december 2014
Richteren11: 29-35
16 november 2014
Correcties van de ziel
19 oktober 2014
Lazarus
21 september 2014
Licht
18 mei 2014
Paaspreek 2014
20 april 2014
De heilige geest
16 maart 2014
De bruiloft te Kana
16 februari 2014
De verloren zoon
19 januari 2014
Identiteit
17 november 2013
Eerbied voor de schepping
20 oktober 2013
Onze schaduw
15 september 2013
De ander
16 juni 2013
Pinksterpreek
19 mei 2013
Luchtfietserij
21 april 2013
Paaspreek 2013
31 maart 2013
Het koninkrijk van Jezus
17 maart 2013
Bildung
17 februari 2013
Wetenschap en wijsheid
27 januari 2013
kerstpreek 2012
25 december 2012
Wat blijft en voorbijgaat
18 november 2012
Geest
21 oktober 2012
Religie
16 september 2012
Verlangen naar eenheid
17 juni 2012
Het buitenissige
20 mei 2012
De kunst van het liefhebben
18 maart 2012
Verwachtingen
19 februari 2012
Idealisme
29 januari 2012
kerstpreek 2011
24 december 2011
Mens en tijd
20 november 2011
Vrijzinnigheid
16 oktober 2011
Wat beweegt ons?
04 september 2011
Het verlangen naar macht
15 mei 2011
Het verlangen naar macht
17 april 2011
Religie en wetenschap
20 maart 2011
Beeldvorming
20 februari 2011
De grenzen van het ego
23 januari 2011
Kerstpreek 2010
25 december 2010
Richting zoeken
27 november 2010
Metamorfosen
21 november 2010
Het goede leven
19 september 2010
Het 7e zegel
20 juni 2010
Hoeders
18 april 2010
Het onzichtbare christendom
21 maart 2010
Mozes
21 februari 2010
Simson
17 januari 2010
De Christus
15 november 2009
Hebben en zijn
18 oktober 2009
Een eigen weg
06 september 2009
Bevrijding door liefde
05 juli 2009
De verborgen Jezus
21 juni 2009
Leven in verhalen
17 mei 2009
Betekenis van het Evangelie
19 april 2009
De ander
15 maart 2009
Geest van de waarheid
15 februari 2009
God als geheim in ons leven
25 januari 2009
Kerstpreek 2008
25 december 2008
Verzet en overgave
21 december 2008
Tien geboden
16 november 2008
Relatie mens/natuur
19 oktober 2008
Het mysterie mens
21 september 2008
De geest
18 mei 2008
Liefde als leidraad
20 april 2008
Symbolen
13 april 2008
Exodus
30 december 2007
De 2e kant van de mens
16 december 2007
Geloven in de toekomst
09 december 2007
Natuur
02 december 2007
Trouw aan jezelf
26 november 2007
Projectie
19 november 2007
Geloof, hoop en liefde
12 november 2007
Vergeving
05 november 2007
Het leven als geschenk
28 oktober 2007
Ziel en geest
21 oktober 2007
Hoop
14 oktober 2007
Onderweg
07 oktober 2007
Martha en Maria
30 september 2007

Vertrouwen

Kern van de overdenking

Een echte gemeenschap is er een waarin we elkaar durven aanspreken op onze verantwoordelijkheden. Als we durven leren en dus twijfel durven uiten in het vertrouwen dat de ander daar naar zal luisteren omdat hij er niet bang voor is dat hij zijn mening of oordeel over iets moet herzien of bijstellen. Dat vraagt vertrouwen

 

Overdenking Zeist 9 december 2018 (vertrouwen en gemeenschap)

 

De meesten van u zullen het zich nog wel herinneren: de verzuchting van Jan Terlouw bij de Wereld Draait Door in november 2016. De teneur van zijn verhaal was: we vertrouwen elkaar niet meer. De overheid vertrouwt de burgers niet en de burgers vertrouwen de overheid niet. Alles is dichtgeregeld.  De bijval die hij daarvoor kreeg, was buitengewoon groot, zijn woorden sloten overduidelijk naadloos aan bij het sluimerend onbehagen dat bij veel burgers leeft.

 

Vertrouwen, het leeft in ons dat dat een groot en kostbaar goed is, waar je zuinig op moet zijn. Maar als je het over vertrouwen of wantrouwen hebt…..het is juist op dat punt erg onrustig in Europa, in Frankrijk is het zelfs zo onrustig dat je kunt spreken van een volksoproer. In gele hesjes gaan de ontevreden mensen de straat op die geen vertrouwen meer in hun regering hebben, het is geen homogene beweging, maar het zijn mensen die één ding gemeen hebben: ze zijn ontevreden over hun leefsituatie en ze vinden dat er niet naar hen geluisterd wordt. Niet alleen in Frankrijk, maar ook in veel andere Europese landen zijn volksbewegingen ontstaan die we onder de term populisme kunnen zien als protest bewegingen. Protest tegen de overheid, tegen de bestaande politiek, protest tegen het gebrek aan kansen voor de gewone man, protest tegen….. eigenlijk is het een protest tegen alles wat de huidige samenleving ons brengt.

 

De boodschap van populisten is altijd dezelfde. De samenleving is verziekt. De schuldigen daarvan zijn: een elite van genadeloze ondernemers, zelf verrijkende politici en slappe journalisten. Sluwe lobbyisten en partijdige experts. Het volk moet leiders aanwijzen die de hele rottende bende van tafel vegen en een schone start maken. Er wordt heel veel geschreven over deze bewegingen. De verklaringen die je altijd tegenkomt voor de populariteit van bij voorbeeld Trump, Wilders, Baudet, Le Pen, Farage, Poetin en Erdogan zijn dat de traditionele middenklasse is uitgehold, racisme en seksisme de kop weer op steken, en de kloof tussen hoogopgeleide rijken en laagopgeleide armen veel te groot is geworden. De globalisering, de wereldwijde activiteit op economisch gebied wordt ook vaak genoemd. De negatieve gevolgen van die globalisering zouden worden afgewenteld op wat vroeger de arbeidersklasse heette.

 

Het zijn beschrijvingen, maar echte oorzaken worden in die analyses niet genoemd. De vraag “hoe is dit allemaal zo gekomen”, kom je eigenlijk niet tegen. Wat mijn belangstelling wekt is de vraag of onze democratie niet zelf de oorzaak is van deze ontwikkelingen. Ik moet daar even bij stilstaan in het spoor van wat Socrates en later Alexis de Tocqueville en Aldous Huxley daarover hebben opgemerkt. Hun betogen komen eenvoudig gezegd op het volgende neer.

 

Democratie draait volledig om vrijheid. Gelijke kansen voor iedereen, niemand is verplicht of gedwongen om een ander te gehoorzamen, iedereen mag doen en laten en zeggen wat hij wil. In zo’n geestelijk klimaat gaan mensen allergisch reageren op instructies en raad. Het wordt ervaren als ongeoorloofde dwang. Uitgangspunt is dat onderdanen alles te zeggen moeten hebben en leiders niet. Het gevolg daarvan is dat de leiders altijd de volksgunst willen behouden en daardoor vaak niet meer zijn dan de megafoon voor de wensen van dat volk.

 

Gelijk aan die ontwikkeling vindt een proces plaats waarin grote en rijke ondernemingen politici gaan zien als een belemmering voor hun ondernemerschap. Om dat te bezweren halen ze het vrijheidsideaal van stal: in dat frame bestelen de politici iedereen en ze benadelen de mensen door hun eindeloze regeltjes en procedures. Succes verzekerd, want in iedere samenleving zijn regels en wetten die voor bepaalde groepen nadelig zijn. Het gefrustreerde volk wijst een van de rijken aan als leider, die de bezem er wel eens even doorheen zal halen.

 

De ironie van deze situatie is dat deze leider juist afkomstig is uit de klasse van de rijken en welvarenden. Trump is een bijna karikaturaal voorbeeld hiervan. Iemand als Trump moet, wil hij zijn macht behouden om alle bestaande procedures te negeren en desnoods met geweld zijn doel te bereiken, het volk niet alleen ophitsen tegen de politici, maar ook tegen de klasse waar hij zelf deel van uitmaakt. Want die klasse bezit wat het volk wil hebben.

 

Om dit te bereiken matigt de leider aanvankelijk zijn toon. Hij is een al beminnelijkheid, bezweert iedereen dat hij zeker geen dictator is, belooft gouden bergen en wekt de schijn alsof hij altijd de belangen van het volk vooropstelt. Maar om zijn macht te houden zijn er drie dingen nodig: hij moet binnen- en buitenlandse vijanden opvoeren waartegen gestreden moet worden; de beloofde herverdeling van bezit moet hij uitstellen want het volk moet boos blijven; tenslotte, dat is altijd het sluitstuk, moet hij alle critici het zwijgen opleggen. De vrije pers krijgt het moeilijk en hem onwelgevallige rechters worden ontslagen.

 

Zo ongeveer schetst Socrates via de geschriften van Plato de neergang van de democratie en de opkomst van dictators. Huxley in zijn Brave New World zit ook op deze lijn en de Tocqueville benadrukt dat de vrijheid in een democratie de burger egoïstisch maakt en ongeïnteresseerd voor het dienen van de publieke zaak. De parallellen van wat deze filosofen schreven met de ontwikkelingen van nu liggen voor het oprapen. Ik ga het rijtje even langs.

 

De volksmenners zijn leden van precies die elite die verguisd wordt. Vinkje bij Trump en Poetin. Het beloven van onrealistische gouden bergen. Vinkje alweer bij Baudet, Wilders en Farage van de Brexit.  Alle problemen worden veroorzaakt door iedereen behalve de leider en zijn achterban. Vinkje bij alle genoemde namen. Een bijna ziekelijke hang naar controle met name over de vrijheid van meningsuiting. Vinkje bij Trump, Poetin en Erdogan van Turkije.

 

In de VS is dit proces al een heel eind op weg. De situatie daar – gigantische inkomens verschillen en wereldvreemde politici – lijkt rijp voor de komst van een dictatuur. Hier, in Nederland, zijn we nog niet zover, want hier zijn er wel mechanismen die kunnen voorkomen dat de volkswoede het voor het zeggen krijgt. Wij hebben veel functies waarin mensen worden benoemd en niet verkozen zoals rechters en burgemeesters. Ook hebben wij regels ter verdeling van de welvaart en een vangnet voordegen die buiten de boot vallen.  Ook ons kiesstelsel van de evenredige vertegenwoordiging maakt het demagogen moeilijk om de macht te grijpen. Maar ook de ontwikkelingen hier stellen niet gerust. Er is veel bezuinigd op de sociale vangnetten en onze leiders durven vaak niet te doen waarvoor ze zijn aangesteld: regeren. Ze zijn bang om uit de volksgunst te raken.

 

Via Terlouw, Socrates, Huxley en de Tocqueville kom ik weer uit bij het thema vertrouwen. Het vertrouwen van de burger in zijn vertegenwoordigers is niet groot en behalve de onderstroom die ik schetste is dat ook te wijten aan de ingewikkeldheid van onze samenleving. Niemand kan de complexe wereld nog overzien en dat is ook een oorzaak van de onvrede en het sluimerend onbehagen dat overal aanwezig lijkt te zijn.

We willen leven in een verband waarin iedereen tot zijn recht kan komen en alle aardse goederen zo rechtvaardig mogelijk worden verdeeld. Alle belangen moeten via een gigantisch herverdelingsproces veilig worden gesteld zonder dat groepen of individuen daar misbruik van maken. Dat vergt regels, regels en nog eens regels, zoveel dat je letterlijk door de bomen het bos niet meer kan ontwaren. En de situatie wordt er sluipenderwijs een van georganiseerd wantrouwen in plaats van vertrouwen. Maar vertrouwen is het cement van de samenleving, je kunt niet zonder vertrouwen.

 

In het stukje uit Handelingen dat ik las, schetst Lukas een idyllisch beeld van de eerste gemeenschap van de volgelingen van Jezus. De leden daarvan – Joden die de tempel bleven bezoeken – waren in alles eenstemmig, ze onderwezen nieuwe leerlingen, braken gemeenschappelijk het brood, waren samen in gebed en verkochten al hun bezittingen. Een beeld dat te mooi is om waar te zijn en dat beeld is dan ook niet waar. Zelfs in Handelingen zelf is die paradijselijke toestand van de eerste christelijke gemeente kortstondig. Er ontstaan interne conflicten en de gemeenschap krijgt problemen met de autoriteiten.

 

Het ideaalbeeld van Lukas is natuurlijk een utopie, maar je vraagt je ook af of je naar zo’n utopie moet verlangen. Alle neuzen dezelfde kant uit, het klinkt aantrekkelijk, maar ik heb iemand ook wel eens horen zeggen dat je, als de neuzen allemaal dezelfde kant op staan, elkaar niet meer kan zien. Maar dit terzijde.

Want de utopie van Lukas gaat nooit gebeuren. Alle harten een, geen enkele verdeeldheid want we zijn het over alles altijd eens, dat bestaat niet. En dat is maar goed ook, want zo’n gemeenschap is verstikkend, maakt mensen tot slaven van de opgelegde eenheidsdwang. Je leeft dan niet met elkaar omdat je vertrouwen hebt, maar je leeft onder gewetensdwang, van buiten opgelegd, en dat is ongezond.

 

Een echte gemeenschap is er een waarin we elkaar durven aanspreken op onze verantwoordelijkheden. Als we durven leren en dus twijfel durven uiten in het vertrouwen dat de ander daar naar zal luisteren omdat hij er niet bang voor is dat hij zijn mening of oordeel over iets moet herzien of bijstellen. Dat vraagt vertrouwen. Vertrouwen dat je vertelt dat je in de gemeenschap waarvan je deel uitmaakt, de maat niet zal worden genomen op grond van wie of wat je bent of wat je verkondigt, maar je de ruimte krijgt om je te ontplooien in het contact met de andere leden van je gemeenschap.

 

Wij komen voort uit de christelijke traditie. In die traditie bestaan hooggestemde idealen, vaak te hooggestemd. Onhaalbaar en daarom ook soms een kwelling voor de met schuldgevoel overladen christelijke gelovige.

 

Wij zijn een religieuze gemeenschap, maar wij hebben geen last van die erfenis van te hooggestemde idealen.  Wij zijn bij elkaar omdat we daar in vrijheid voor hebben gekozen en wij hebben vertrouwen in elkaars goede bedoelingen en oprechtheid.

Daardoor, door dat vertrouwen, hebben we allemaal een plaats onder de zon en kunnen we,  in het besef dat een ideale gemeenschap het niet moet hebben van eenstemmigheid  maar juist van veelstemmigheid, blijven werken en bouwen aan ons samenzijn. Een samenzijn dat niet wordt bedorven door ingewikkelde regels of gewoonten, maar gevoed wordt door het onderlinge vertrouwen in elkaars goede bedoelingen. Laten we dat vooral zo houden, het blijkt al jaren dat het mogelijk is zonder dat we daar allerlei ingewikkelde dingen voor hoeven te bedenken. Eenvoudig vertrouwen is genoeg, de Walkartgemeenschap is er voor mij het duidelijkste voorbeeld van.